Thành ngữ “lử cò bợ” là một hình ảnh quen thuộc trong đời sống dân dã của người Việt, đặc biệt gắn liền với hình ảnh đồng quê và loài cò. Cụm từ này mang ý nghĩa sâu sắc, vừa diễn tả một trạng thái mệt mỏi về thể xác, vừa thể hiện sự yếu ớt, thiếu sức sống trong đời sống thường ngày.
Lử cò bợ là gì?
“Lử cò bợ” là thành ngữ dùng để miêu tả trạng thái mệt mỏi, rã rời của con người, thường trong tình cảnh kiệt sức hoặc quá say xỉn. Thành ngữ này gợi liên tưởng đến hình ảnh chú cò bợ nhỏ bé, yếu ớt, co ro giữa trời mưa gió, khiến người nhìn cảm thấy thương xót.
Ý nghĩa thành ngữ lử cò bợ
Giải thích ý nghĩa đen của cụm từ “lử cò bợ”
Ở nghĩa đen, “cò bợ” là một loài cò nhỏ thường gặp ở đồng ruộng. Đặc biệt vào những ngày mưa lạnh, loài cò này thường đứng co ro trên một chân, bộ lông ướt nhẹp, dáng vẻ yếu ớt và đáng thương. Từ “lử” trong cụm từ này chỉ trạng thái mệt mỏi, lờ đờ, thiếu sức sống, giống như dáng vẻ của cò bợ khi gặp thời tiết xấu.
Giải thích ý nghĩa bóng của cụm từ “lử cò bợ”
Ở nghĩa bóng, thành ngữ “lử cò bợ” được dùng để chỉ:
- Trạng thái mệt mỏi, kiệt sức: Khi một người lao động quá sức hoặc trải qua những khó khăn mệt nhọc, người ta thường nói họ “lử cò bợ”.
- Trạng thái say xỉn: Thành ngữ này còn được dùng để chỉ người say rượu đến mức không còn tỉnh táo, bước đi lảo đảo, mệt mỏi.
- Sự yếu ớt về tinh thần hoặc thể chất: Cụm từ này ám chỉ con người trong trạng thái thiếu sức sống, uể oải, và dễ bị tổn thương.
Nguồn gốc của thành ngữ “lử cò bợ”
Thành ngữ “lử cò bợ” bắt nguồn từ hình ảnh quen thuộc của đồng quê Việt Nam. Những người từng sống ở vùng nông thôn đều quen thuộc với hình ảnh chú cò bợ – một loài cò nhỏ, thường đứng co ro trên ruộng vào những ngày mưa gió.
- Cò bợ vốn đã nhỏ bé, yếu ớt, nên khi gặp thời tiết khắc nghiệt như mưa lạnh, chúng càng trở nên co cụm, lờ đờ và tội nghiệp.
- Người dân xưa đã khéo léo lấy hình ảnh này để ví von với những con người mệt mỏi, yếu đuối hoặc say xỉn, tạo nên thành ngữ “lử cò bợ” đầy hình tượng và sinh động.
Ví dụ về cách sử dụng “lử cò bợ” trong câu
- Sau một ngày làm việc vất vả ngoài đồng, ông lão ngồi bệt xuống hiên nhà, lử cò bợ, thở hổn hển.
- Uống say quá rồi, hắn đi xiêu vẹo như lử cò bợ, chẳng còn biết trời đất là gì.
- Nhìn con bé mấy ngày nay chăm mẹ ốm, mặt mày xanh xao, người gầy guộc, lử cò bợ mà thấy thương.
- Cả nhóm đi bộ mấy cây số dưới nắng gắt, đứa nào đứa nấy mệt lử cò bợ.
- Hôm nay trời mưa lạnh quá, nhìn chú bé đứng co ro ở góc cổng mà như lử cò bợ.
Kết luận
Thành ngữ “lử cò bợ” là một hình ảnh độc đáo, đậm chất dân gian của tiếng Việt, vừa chân thực vừa giàu ý nghĩa. Nó không chỉ miêu tả trạng thái mệt mỏi, kiệt sức của con người mà còn thể hiện sự quan sát tinh tế và khả năng liên tưởng phong phú của người xưa. Thành ngữ này nhắc nhở chúng ta về sự vất vả trong cuộc sống thường ngày và nét đẹp của ngôn ngữ gắn liền với đời sống lao động của người Việt.
