Trong kho tàng thành ngữ Việt Nam, cụm từ “ba chìm bảy nổi” thường được sử dụng để nói về những cuộc đời lận đận, nhiều gian truân. Thành ngữ này không chỉ gợi lên hình ảnh cụ thể mà còn mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện rõ sự thăng trầm trong cuộc sống. Qua bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu ý nghĩa, nguồn gốc và cách sử dụng câu thành ngữ này.
Ba chìm bảy nổi là gì?
“Ba chìm bảy nổi” là một thành ngữ được dùng để miêu tả sự lênh đênh, khó khăn, trắc trở trong cuộc sống của con người. Hình ảnh “chìm” và “nổi” đại diện cho những biến cố và thử thách mà con người phải đối mặt. Thành ngữ này thể hiện sự bất định và những nỗi gian truân thường gặp trên đường đời.
Ví dụ:
- “Cái con người hai mươi chín tuổi mới nói chuyện vợ con đã ba chìm bảy nổi vì nghèo khổ” (Nguyễn Thế Phương, Đi bước nữa).
Ý nghĩa thành ngữ Ba chìm bảy nổi
Giải thích ý nghĩa đen của cụm từ “Ba chìm bảy nổi”
Xét về nghĩa đen, “chìm” chỉ hành động chìm xuống nước, mất hút dưới bề mặt, còn “nổi” là sự nổi lên trên mặt nước. Sự đối lập giữa “chìm” và “nổi” tạo thành hình ảnh liên tưởng đến một trạng thái bất định, lên xuống không ngừng.
Cụm từ “ba” và “bảy” được sử dụng không để chỉ số lượng chính xác, mà mang ý nghĩa biểu trưng, nhấn mạnh sự nhiều lần, liên tục và không ổn định. Điều này gợi lên hình ảnh cuộc sống giống như những con thuyền nhỏ bị sóng lớn xô đẩy, chìm nổi trong dòng nước dữ.
Giải thích ý nghĩa bóng của cụm từ “Ba chìm bảy nổi”
Ở tầng nghĩa bóng, “ba chìm bảy nổi” được dùng để chỉ những cuộc đời gian truân, nhiều biến cố, lắm thăng trầm. Thành ngữ này đặc biệt nhấn mạnh sự vất vả, khó khăn và bất ổn mà một người phải trải qua.
Nó cũng ám chỉ việc con người phải trải qua nhiều thử thách, vừa thoát khỏi khó khăn này lại gặp phải trở ngại khác. Cụm từ không chỉ diễn tả sự khắc nghiệt của cuộc sống mà còn nhấn mạnh tinh thần chịu đựng và vượt qua nghịch cảnh.
Nguồn gốc của thành ngữ “Ba chìm bảy nổi”
Thành ngữ “ba chìm bảy nổi” có thể bắt nguồn từ thực tế đời sống của người dân, lấy cảm hứng từ hình ảnh con thuyền lênh đênh trên sông nước, bị sóng gió xô đẩy. Các từ “ba” và “bảy” trong văn hóa dân gian không nhằm chỉ số lượng cụ thể mà để nhấn mạnh tính thường xuyên, liên tục và khó kiểm soát của các biến cố trong cuộc sống.
Thành ngữ này cũng thể hiện triết lý sống của người Việt: cuộc đời không bao giờ bằng phẳng, con người cần phải kiên nhẫn và mạnh mẽ để vượt qua những thử thách.
Ví dụ về cách sử dụng “Ba chìm bảy nổi” trong câu
Ví dụ 1:
- “Cuộc đời chị ấy thật lận đận, ba chìm bảy nổi vì phải gánh vác cả gia đình sau khi cha mẹ mất sớm.”
=> Dùng để nói về cuộc sống đầy khó khăn, trắc trở của một người.
Ví dụ 2:
- “Từ khi ra trường, anh ta đã trải qua ba chìm bảy nổi với đủ nghề mới tìm được công việc ổn định.”
=> Miêu tả sự gian truân trong hành trình tìm kiếm sự nghiệp.
Ví dụ 3:
- “Thương anh bạn, mấy năm đi làm ăn xa mà ba chìm bảy nổi, giờ về quê tay trắng.”
=> Nhấn mạnh sự bất định và khó khăn trong công việc, cuộc sống.
Kết luận
Thành ngữ “ba chìm bảy nổi” là một hình ảnh sinh động, gần gũi, mang đến bài học sâu sắc về những thăng trầm trong cuộc sống. Nó không chỉ miêu tả sự khó khăn mà còn nhắc nhở mỗi người về ý chí và sức mạnh vượt qua nghịch cảnh. Qua câu thành ngữ này, chúng ta thấy được sự đồng cảm của người Việt đối với những số phận lênh đênh và sự trân trọng đối với những ai bền bỉ trên hành trình cuộc đời.
