Thành ngữ Việt Nam không chỉ phản ánh đời sống xã hội mà còn mang đậm dấu ấn của những khó khăn, thăng trầm trong lịch sử dân tộc. Một trong số đó là cụm từ “tha phương cầu thực”, gợi lên hình ảnh những người rời quê hương đi tìm kế sinh nhai. Qua bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu ý nghĩa, nguồn gốc và cách sử dụng cụm từ này trong đời sống.
Tha phương cầu thực là gì?
“Tha phương cầu thực” là cụm từ chỉ hành động rời bỏ quê hương, đến những nơi xa lạ để kiếm sống, tìm kế sinh nhai trong hoàn cảnh khó khăn.
Thành ngữ này phản ánh một thực tế trong xã hội: khi cuộc sống ở quê nhà không đủ để mưu sinh, con người buộc phải rời xa nơi chôn nhau cắt rốn để tìm cơ hội mới. Đây không chỉ là câu chuyện của một cá nhân, mà còn là bức tranh của nhiều thế hệ, đặc biệt trong bối cảnh những thời kỳ loạn lạc, đói nghèo.
Ý nghĩa thành ngữ Tha phương cầu thực
Giải thích ý nghĩa đen của cụm từ “Tha phương cầu thực”
Xét về nghĩa đen, “tha phương” có nghĩa là đi đến vùng đất khác, nơi xa lạ, còn “cầu thực” nghĩa là tìm kiếm thức ăn hoặc cách sinh sống. Cụm từ này mô tả hành động rời bỏ quê nhà, lang thang nơi đất khách để tìm miếng cơm manh áo.
Ví dụ, hình ảnh trong câu: “Họ nhà chuồn chuồn cứ miên man đi tha phương cầu thực, nhưng hễ khi trời sắp giông gió thì lại bay qua đồng cỏ, may tìm về tránh mưa trong chân cỏ.” Hình ảnh chuồn chuồn bay xa tìm thức ăn nhưng vẫn nhớ quay về tổ khi khó khăn chính là biểu tượng của những người phải bôn ba kiếm sống xa nhà.
Giải thích ý nghĩa bóng của cụm từ “Tha phương cầu thực”
Ở tầng nghĩa bóng, “tha phương cầu thực” không chỉ dừng lại ở hành động tìm kiếm kế sinh nhai, mà còn hàm ý sự phiêu bạt, bấp bênh của cuộc đời con người trong những hoàn cảnh éo le. Thành ngữ này gợi lên sự vất vả, tha hương, chấp nhận rời xa quê hương quen thuộc để đối mặt với những khó khăn, thử thách nơi đất khách quê người.
Ví dụ: “Hai vợ chồng cố sức làm lụng để nuôi con nhưng nuôi không nổi. Sau rồi hai vợ chồng nghĩ chỉ có cách cho con đi tha phương cầu thực mới đỡ khổ vì nó” (Nguyễn Đồng Chi, Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam).
Ngoài ra, cụm từ còn nhấn mạnh đến tính nhân văn, gợi cảm giác xót xa đối với những số phận phải ly hương vì mưu sinh. Cuộc sống tha phương cầu thực không chỉ là hành trình kiếm sống, mà còn là hành trình đấu tranh với những bất ổn, cô đơn và mong mỏi ngày trở về quê hương.
Nguồn gốc của thành ngữ “Tha phương cầu thực”
Thành ngữ “tha phương cầu thực” bắt nguồn từ hiện thực đời sống của con người trong các giai đoạn lịch sử khó khăn như chiến tranh, thiên tai, hoặc sự đói nghèo kéo dài.
Những người buộc phải rời quê hương để tìm kiếm cơ hội sống sót thường mang theo mình hình ảnh của sự chịu đựng và hy sinh. Các tài liệu cổ như truyện dân gian, thơ ca cũng từng nhắc đến những hoàn cảnh “tha phương cầu thực” để miêu tả số phận phiêu bạt, lênh đênh của con người trong xã hội phong kiến và thời kỳ chiến tranh.
Ví dụ về cách sử dụng “Tha phương cầu thực” trong câu
Thành ngữ “tha phương cầu thực” được sử dụng để miêu tả hoàn cảnh sống khó khăn, vất vả hoặc để bày tỏ sự cảm thông với những người phải bôn ba xa xứ.
Ví dụ 1:
- “Đời mẹ Liễu trước đây khổ lắm, cả hai vợ chồng đều là người tha phương cầu thực tới đây” (trích Báo Quân đội nhân dân, ngày 18-10-1975).
=> Câu này gợi lên hình ảnh những con người bôn ba kiếm sống, phải chịu cảnh tha hương vì miếng cơm manh áo.
Ví dụ 2:
- “Chính nó đã bày vẽ cho bàng trưởng người Kinh phải ngược đãi người Kinh tha phương cầu thực lên Lai Châu” (Nguyễn Tuân, Sông Đà).
=> Câu này nhấn mạnh sự bất công mà những người đi làm ăn xa phải chịu đựng trong xã hội.
Ví dụ 3:
- “Nếu là phải bước này, Bình đành bỏ cha bỏ mẹ, bỏ hai em, bế con đi tha phương cầu thực cho xong” (Nguyễn Hồng, Bỉ vỏ).
=> Miêu tả sự bất lực và nỗi đau khi phải rời xa quê hương để tìm kế sinh nhai.
Kết luận
Thành ngữ “tha phương cầu thực” không chỉ miêu tả hành động rời xa quê hương để kiếm sống mà còn chứa đựng ý nghĩa sâu sắc về sự vất vả, phiêu bạt và hy sinh của con người trong hoàn cảnh khó khăn. Đây là một hình ảnh quen thuộc nhưng đầy cảm xúc, gợi lên sự đồng cảm và trân trọng đối với những người phải rời xa quê nhà để tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn.
